Bank Światowy podnosi prognozy wzrostu gospodarczego dla Polski Wzrost w regionie Europy i Azji Środkowej stabilizuje się na słabszych poziomach

WASZYNGTON/WARSZAWA, 17 października 2024 r. Bank Światowy podniósł prognozę wzrostu PKB dla Polski do 3,2 proc. w 2024 r. i do 3,7 proc. w 2025 r., głównie z uwagi na rosnące dochody realne wspierane szybkim wzrostem konsumpcji gospodarstw domowych i sektora rządowego. Wzrost w rozwijających się gospodarkach szerszego regionu Europy i Azji Środkowej ustabilizował się po serii kryzysów, ale pozostaje wyraźnie poniżej poziomów z początku wieku, wynika z opublikowanego dziś raportu na temat regionalnych perspektyw wzrostu.

Szacunek wzrostu PKB dla Polski na ten rok został podniesiony o 0,2 punktu procentowego w porównaniu do kwietniowych prognoz Banku. Rosnący dochód realny, wyraźne wzrosty płac w sektorze publicznym oraz świadczeń socjalnych wspierają dynamiczne odbicie konsumpcji gospodarstw domowych: szacuje się, że wzrośnie ona w tym roku o prawie 5 proc., po spadku w 2023 r. Wzrost będzie także wspierany, szczególnie w latach 2025-2026, przez rekordowo wysokie wydatki na zbrojenia oraz wykorzystanie zamrożonych wcześniej funduszy unijnych. Ekonomiści Banku spodziewają się, że wkład eksportu netto do wzrostu gospodarczego będzie ujemny w 2024 r. z uwagi na napędzanie importu przez silny popyt wewętrzny i słabość eksportu do Unii Europejskiej. Stopniowa poprawa w eksporcie netto jest oczekiwana począwszy od 2025 r.

Na 2025 r. Bank szacuje roczny wzrost PKB Polski na 3,7%, 0,3 punktu procentowego więcej niż w prognozach opublikowanych na wiosnę. 

Tempo wzrostu gospodarczego w szerszym regionie Europy i Azji Środkowej ustabilizuje się na poziomie 3,3 proc. (w porównaniu do 3,5 proc. w 2023 r.), a następnie przyhamuje do 2,6 proc. w 2025 r. To znacznie poniżej średniej dynamiki wzrostu z lat 2000–2009 (5,1 proc.) i za mało, by kraje o średnich dochodach mogły zrealizować swój cel i za życia jednego lub dwóch pokoleń dołączyć do grona krajów o wysokich dochodach. Na skutek niższej inflacji część banków centralnych w regionie skłania się do obniżek stóp procentowych, przeważa jednak ostrożne podejście wynikające z obaw o utrzymującą się presję cenową.

Autorzy raportu apelują o gruntowną przebudowę systemów edukacji w regionie, w szczególności w zakresie szkolnictwa wyższego, z myślą o rozwoju talentów potrzebnych do ożywienia wzrostu gospodarczego i szybszym skracaniu dystansu do krajów o wysokich dochodach.

„Gospodarki w regionie Europy i Azji Środkowej sprawnie poradziły sobie z serią wstrząsów wywołanych wysoką inflacją, napaścią Rosji na Ukrainę i słabą ekspansją gospodarczą Unii Europejskiej, stanowiącej ich główny rynek eksportowy”, podkreśla Antonella Bassani, wiceprezes Banku Światowego w regionie Europy i Azji Środkowej. „Jednak warunkiem wzrostu produktywności w dłuższej perspektywie jest m.in. istotna poprawa jakości szkolnictwa na poziomie średnim i wyższym, ukierunkowana na wzmocnienie kapitału ludzkiego i pobudzenie kreatywności”.

Dźwignią wzrostu w rozwijających się gospodarkach Europy i Azji Środkowej jest obecnie konsumpcja prywatna, która ma się dobrze dzięki rosnącym płacom, transferowi środków publicznych do gospodarstw domowych oraz spadającej inflacji. Ważną rolę odgrywają zagraniczne przekazy pieniężne, które płyną szerszym strumieniem niż przed pandemią i pomagają napędzać ekspansję gospodarczą na Bałkanach Zachodnich i Kaukazie Południowym oraz w Azji Środkowej.

Kolejnym jasnym punktem na gospodarczej mapie regionu jest turystyka: liczba turystów zagranicznych przekracza obecnie wskaźniki sprzed wybuchu pandemii. W pierwszej połowie bieżącego roku Turcję odwiedziło prawie 30 proc. więcej turystów niż w analogicznym okresie 2018 i 2019 r. Dynamika eksportu towarów traci jednak impet z powodu spowolnienia gospodarczego Unii Europejskiej.

Ze względu na znaczne szkody spowodowane rosyjską inwazją oraz poważne zakłócenia w dostawach energii elektrycznej Ukrainę prawdopodobnie czeka spowolnienie gospodarcze z 5,3 proc. wzrostu w 2023 r. do 3,2 proc. w bieżącym roku i 2 proc. w 2025 r. W przypadku Rosji prognozuje się, że zaostrzenie polityki pieniężnej oraz coraz bardziej dotkliwe niedobory mocy produkcyjnych i zasobów siły roboczej doprowadzą do spowolnienia gospodarczego z 3,6 proc. wzrostu w 2023 r. do 3,2 proc. w bieżącym roku i 1,6 proc. w 2025 r. 

Gospodarka Turcji, druga po Rosji pod względem wielkości w regionie, prawdopodobnie wyhamuje w bieżącym roku do 3,2 proc. z 5,1 proc., z uwagi na normalizację polityki pieniężnej i fiskalnej oraz trwającego powrotu do równowagi po okresie ekspansji napędzanej konsumpcją. Ponadto nastąpił gwałtowny spadek tempa inwestycji na skutek cięć inwestycji publicznych, wysokich kosztów kredytu i dalszego schładzania inwestycji w budownictwie. 

Inwestycje w edukację z myślą o rozwoju kapitału ludzkiego i pobudzeniu wzrostu 

Częścią specjalną raportu jest analiza roli ludzkich talentów jako siły napędowej wzrostu gospodarczego. W raporcie zauważono, że jakość edukacji w regionie pogarsza się w decydującym momencie, gdy wiele krajów stoi w obliczu poważnych wyzwań demograficznych i społecznych, takich jak np. starzejące się społeczeństwo i niskie wskaźniki aktywności zawodowej, zwłaszcza wśród kobiet. 

„Największą szansą regionu na pobudzenie długoterminowego wzrostu jest lepsza jakość systemu edukacji, zwłaszcza szkolnictwa wyższego”, przekonuje Ivailo Izvorski, główny ekonomista Banku Światowego w regionie Europy i Azji Środkowej. „Chcąc wzmocnić i mądrze kształtować zasoby ludzkie i nie dopuścić do marnotrawienia talentów, a także pobudzić innowacyjność i zapewnić zrównoważony wzrost i rozwój kraju trzeba przede wszystkim zadbać o jakość edukacji i warunki do uczenia się przez całe życie”.

W raporcie pokreślono, że kraje regionu mogą się poszczycić wysokimi wskaźnikami skolaryzacji na każdym etapie kształcenia. Przedmiotem troski jest natomiast jakość, która od kilku lat się pogarsza. Wyniki testów 15-latków w Programie Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów (PISA) w ciągu ostatniej dekady zdecydowanie się obniżyły. Dysproporcje w jakości kształcenia na poziomie podstawowym i średnim szczególnie widać w przypadku uczniów z zaniedbanych środowisk. 

Szkolnictwo wyższe budzi jeszcze większe obawy niż edukacja na poziomie podstawowym i średnim. Położone w innych regionach świata kraje o podobnej jakości kształcenia w zakresie podstawowym i średnim/podobnych dochodach mają lepsze uniwersytety. W „pierwszej 500” uniwersytetów na świecie (Top 500 Times Higher Education) znalazło się zaledwie dziewięć uczelni wyższych z regionu.

Przejawem słabości szkolnictwa wyższego są m.in. przestarzałe programy nauczania, niedoinwestowany sprzęt i infrastruktura, nieudolne zarządzanie, rozdźwięk między ofertą edukacyjną a potrzebami rynku pracy. Odpowiedzią na te wyzwania powinno być przyspieszenie reform programów nauczania, zwłaszcza w zakresie nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki; poprawa jakości szkolnictwa wyższego; a także wzrost zatrudnienia lepiej wyszkolonych nauczycieli do rozwoju kapitału ludzkiego.