WASHINGTON, ngày 3 tháng 3 năm 2020 — Đại dịch COVID-19 cho thấy tầm quan trọng của hệ thống lương thực, thực phẩm tin cậy, lành mạnh và chi phí hợp lý cho tất cả mọi người trên toàn thế giới. Điều này cũng đúng với châu Á, nơi các thành phố, cả lớn và nhỏ, hàng ngày đang phải đối mặt với nhiều vấn đề liên quan đến thực phẩm, nhưng lại chưa có một khung chính sách chặt chẽ cho lĩnh vực này.
Một ấn phẩm mới của Ngân hàng Thế giới kết luận rằng tại các thành phố tại châu Á, hệ thống lương thực, thực phẩm có ảnh hưởng đến mọi mặt đời sống kinh tế-xã hội, từ các hoạt động cốt lõi như tạo ra công ăn việc làm và kinh doanh, đến quản lý chất thải và tắc nghẽn giao thông. Cuốn sách kêu gọi các thành phố “thông minh hơn để GIÀU CÓ hơn” – nghĩa là, theo đuổi các chính sách thúc đẩy hệ thống lương thực tin cậy, bao trùm, cạnh tranh và lành mạnh, phù hợp hơn với những thách thức và mong muốn của các thành phố.
Ông Martien van Nieuwkoop, Giám đốc Toàn cầu Khối Nông nghiệp và Thực phẩm của Ngân hàng Thế giới cho biết: “Cuốn sách mang tựa đề “Thực phẩm tốt, thành phố thông minh” mong muốn các nhà hoạch định chính sách tại các đô thị châu Á cân nhắc vấn đề lương thực thực phẩm khi ra quyết định để tạo ra một vòng tuần hoàn tích cực giữa dân số khỏe mạnh, hành tinh khỏe mạnh và nền kinh tế lành mạnh”.
Với sự hợp tác của Tổ chức Nông lương Liên Hiệp quốc, Ngân hàng Thế giới đã thực hiện cuộc khảo sát có hệ thống đầu tiên về các chính sách lương thực đô thị tại 170 thành phố châu Á thuộc 21 quốc gia. Kết quả cho thấy chỉ có 8% các thành phố được khảo sát là “thông minh về thực phẩm” – tức là tiếp cận quản lý hệ thống lương thực, thực phẩm mang tính hướng tới tương lai, toàn diện và bao trùm. Gần 3/4 các thành phố đang ở giai đoạn đầu bắt đầu xem xét quản lý lĩnh vực này một cách có hệ thống hoặc còn đang trong trạng thái thụ động giải quyết các vấn đề phát sinh. Cách tiếp cận ứng phó có thể rất tốn kém, cả về khía cạnh rủi ro đã biết trước và cơ hội bị bỏ lỡ.
Đại dịch COVID-19 đã làm nổi lên những chức năng thiết yếu của các chuỗi cung ứng và doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm tại đô thị và khả năng dễ bị tổn thương của người dân thành thị trước tình trạng mất an ninh lương thực. Phong tỏa và các biện pháp giãn cách xã hội đã làm giảm sức mua của người dân và gây gián đoạn chuỗi cung ứng. Nhưng ngay cả trước đó, nhiều người dân đô thị, đặc biệt là những người có thu nhập thấp, đã phải đối mặt với những thách thức trong việc tiếp cận thực phẩm an toàn, giá cả phải chăng và bổ dưỡng. Theo một cuộc khảo sát vào năm 2016 của FAO, khoảng 23% cư dân thành thị ở những nước châu Á mới nổi cho biết họ thấy thực phẩm không an toàn. Tương tự, tình trạng suy dinh dưỡng mãn tính cũng rất phổ biến. Hơn 1/4 trẻ em dưới 5 tuổi ở các đô thị của Bangladesh, Bhutan, Ấn Độ, CHDCND Lào, Nepal và Pakistan, bị thấp còi, cho thấy hạn chế trong hệ thống lương thực đô thị có thể làm giảm triển vọng kinh tế của nhiều thành phố châu Á và thế hệ tương lai trẻ nhất.
Việc chuyển từ cách tiếp cận ứng phó sang quản lý chủ động hơn hệ thống thực phẩm sẽ giúp cho các nhà hoạch định chính sách đô thị đạt những bước tiến mạnh mẽ trong việc giải quyết các vấn đề quan trọng đối với người dân, từ tiếp cận thực phẩm với chi phí hợp lý đến sức khỏe tốt, cơ hội việc làm, giảm thiểu ô nhiễm và tắc nghẽn giao thông, thịnh vượng, và tạo ra môi trường đáng sống. Tầng lớp trung lưu ngày càng đông ở châu Á và nhu cầu về thực phẩm chất lượng cao hơn, đa dạng hơn và tiện lợi hơn cũng mang lại cơ hội lớn về kinh doanh, việc làm và tăng nguồn thu cho các thành phố.
Tuy nhiên, những rủi ro liên quan đến hệ thống lương thực đô thị và xu hướng nhu cầu đang thay đổi sẽ cần được quản lý cẩn trọng hơn – bao gồm rủi ro dịch bệnh, an toàn sinh học và suy thoái môi trường. Theo nghiên cứu “Gánh nặng bệnh tật toàn cầu” năm 2017, tỷ lệ tử vong do rủi ro trong chế độ ăn uống lên đến 30% ở Đông Á, 22% ở Đông Nam Á và 19% ở Nam Á. Mức độ thừa cân và béo phì đang gia tăng tại các quốc gia nói chung và tỷ lệ béo phì ở khu vực thành thị cao hơn gấp ba hoặc bốn lần so với ở nông thôn.
Nhiều thành phố ở các quốc gia mới nổi ở châu Á là những “điểm nóng” quốc gia, nếu không muốn nói là quốc tế, về các nguy cơ mất an toàn sinh học và an toàn thực phẩm, rác thải thực phẩm và tích tụ rác thải nhựa. Sự mở rộng nhanh chóng của các thành phố xâm lấn vào những hệ sinh thái tự nhiên và đất trồng trọt ven đô cũng làm tăng rủi ro đối với nguồn cung cấp thực phẩm tươi sống. Các nhà lãnh đạo đô thị rất cần được cung cấp thông tin đầy đủ để giải quyết những thách thức trong hệ thống lương thực, thực phẩm ở đô thị, quốc gia và quy mô lớn.
Cuốn sách “Thực phẩm tốt, thành phố thông minh” cho rằng nhà quản lý đô thị có vai trò then chốt trong việc định hình tương lai của hệ thống lương thực, thực phẩm và đưa ra một số khuyến nghị. Nghiên cứu này xem xét các thành phố có quy mô và nguồn lực tài nguyên khác nhau, cung cấp những ví dụ minh họa cụ thể về nhiều chính sách và chương trình mà các thành phố ở châu Á có thể học hỏi và thực hiện để nâng cao hiệu quả của hệ thống lương thực thực phẩm, như:
- Bảo vệ đất trồng trọt ven đô và phát triển các kênh tiếp thị của chuỗi cung ứng ngắn mà có thể đảm bảo nguồn cung thực phẩm tươi sống cho các thành phố, góp phần tăng năng suất đô thị và khả năng phục hồi, đồng thời thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn.
- Đầu tư nâng cấp các chợ cộng đồng hiện đang cung cấp nguồn thực phẩm tươi sống có thể giúp đảm bảo khả năng tiếp cận dinh dưỡng công bằng hơn và giảm tỷ lệ mắc bệnh mãn tính và lây truyền qua đường thực phẩm.
- Các sáng kiến và quan hệ đối tác về thất thoát và lãng phí thực phẩm ở quy mô cộng đồng có thể hỗ trợ việc ngăn ngừa chất thải, sử dụng thực phẩm thứ cấp, làm phân xanh và nền kinh tế sinh học.
- Các tiêu chuẩn về tiếp thị và mua sắm thực phẩm quy mô tổ chức, cùng với hỗ trợ kỹ thuật cho các doanh nghiệp thực phẩm, có thể tạo ra ảnh hưởng đáng kể đối với thị trường thực phẩm và các xu hướng ăn uống theo cách hỗ trợ nâng cao sức khỏe, gia tăng phúc lợi cộng đồng, bảo vệ môi trường và thúc đẩy nền kinh tế địa phương.
Theo cuốn sách, các nhà hoạch định chính sách với khả năng ảnh hưởng đến việc sử dụng không gian và môi trường nhân tạo, tạo động lực các doanh nghiệp tư nhân cũng như định hình việc cung cấp dịch vụ công, có thể tạo ra những thay đổi lớn lao với những chính sách lương thực đúng đắn.
Bà Gayatri Acharya, đồng tác giả của nghiên cứu và là một chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới, cho biết: “Các nhà lãnh đạo thành phố đang ở vị trí thích hợp nhất để xây dựng và theo đuổi các chính sách lương thực tích hợp nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân và tăng cường khả năng phục hồi chung của thành phố. Chúng tôi hy vọng nghiên cứu này sẽ truyền cảm hứng để họ tìm kiếm các giải pháp đầy tham vọng xây dựng các hệ thống lương thực, thực phẩm bền vững và lành mạnh nhằm cải thiện phúc lợi cho dân cư đô thị.”
