Türkiye: Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği İçin Bir Piyasa Oluşturmak

Zorluk

Türkiye’nin enerji politikası önceliği, geçtiğimiz on yıldaki güçlü ekonomik büyümeyi devam ettirebilmek için enerji arzını arttırmaktır. Enerji talebinin daha da artması beklendiğinden dolayı, ithal yakıtlara olan bağımlılık cari açığı ve özellikle sera gazı emisyonları olmak üzere çevresel sonuçları arttırarak Türkiye’yi kırılganlıklar ile karşı karşıya bırakmaktadır. Türkiye aynı zamanda enerji verimliliğini arttırma ve böylelikle ekonomisinin enerji yoğunluğunu azaltma ve rekabet gücünü arttırma olanağına sahiptir. 2005 yılında Yenilenebilir Enerji Kanununun yürürlüğe konulması ile birlikte, Hükümet politikalarını tekrar yenilenebilir enerjiye ve enerji verimliliğine yönelik özel sektör yatırımlarının arttırılması üzerinde odaklandırmıştır.

Bununla birlikte, yeni teknolojiler ile ilgili bilgi eksikliği, yüksek işlem maliyetleri, küçük yatırım tutarları ve uzun vadeli finansman kıtlığı, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği yatırımlarının arttırılması önünde zorluk teşkil etmiştir. Finansörler açık bir şekilde bu yatırımları yüksek riskli yatırımlar olarak algılamaktadır, dolayısıyla yeterli vade ve koşullara sahip finansmana erişim kısıtlı olmuştur.

Çözüm

Hükümet enerji sektörüne yatırımların çekilmesine yönelik bir politika çerçevesi geliştirmiştir. Türkiye’de bir elektrik piyasası oluşturmuş ve teknolojiye dayalı tarifeler yoluyla yenilenebilir enerji yatırımlarını teşvik etmiştir. Aynı zamanda enerji tasarruflu cihazların etiketlenmesine yönelik standartlar belirlemiş, teşvikler sağlamış ve enerji tasarrufu yatırımları ve önlemleri konusunda bir kamuoyu bilinçlendirme kampanyası başlatmıştır.

Özel Sektör Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Projesi’nin kalkınma amacı, Türkiye’nin Elektrik Piyasası Kanunundaki piyasaya dayalı çerçeve içerisinde özel sektör mülkiyetindeki ve işletmesindeki yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinde elektrik üretiminin arttırılmasına yardımcı olmaktır. Proje aynı zamanda enerji verimliliğini arttırmayı ve böylelikle sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. IBRD finansmanı ve CTF imtiyazlı fonlarından sağlanan eş finansman, proje kapsamında sağlanan uzun vade ve imtiyazlı finansman maliyetleri yoluyla yatırımcılara teşvik sağlamış ve bu tip finansmana olan talebi arttırarak bankalara  projeleri değerlendirmeleri bağlamında teknik kapasitelerini arttırma olanağı tanımıştır.

Sonuçlar

-          Ağustos 2012 itibariyle, proje toplam 969 megavat (MW) kapasiteye sahip yenilenebilir enerji yatırımlarını ve enerji verimliliği yatırımlarını finanse etmiştir. Enerji verimliliği yatırımları sayesinde 2009 yılında 1.840 tera kalori (TCal) veya Türkiye’deki elektrik tüketiminin yüzde 1’i kadar enerji tasarrufu sağlanmıştır.

-          Bu portföy içerisinde, CTF finansmanı dokuz adet küçük HES’in, altı adet rüzgar santralinin, bir adet  jeotermal santralin yapımını ve 20 enerji verimliliği projesini desteklemiştir.

-          Proje kapsamında desteklenen yatırımların, projelerin ömrü boyunca yıllık 3,3 milyon ton sera gazı emisyon azaltımı sağlaması beklenmektedir.

Proje aynı zamanda kümülatif etki değerlendirmesini zorunlu kılan yeni bir düzenleme ile hidroelektrik santrallerin sürdürülebilir bir şekilde geliştirilmesine katkıda bulunmuş ve küçük enerji projelerine yönelik çevresel etki değerlendirmesi ile ilgili yeni bir politika diyalogunun kapısını açmıştır

Banka Grubu Katkısı

Özel Sektör Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Projesi 2009 yılında 500 milyon ABD$ tutarında bir kredi ile başlamış, daha sonra 2011 yılında sağlanan 500 milyon ABD$ tutarındaki ilave finansman ile birlikte toplam IBRD finansmanı 1 milyar ABD$’na ulaşmıştır. Özellikle ileri teknolojilerin kullanıldığı yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği alt projeleri için kullandırılmak üzere CTF tarafından 100 milyon ABD$ tutarında eş finansman sağlanmıştır. 

Ortaklar

Proje, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) ve Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) tarafından uygulanmıştır. Aracı bankalar 96 milyon ABD$ tutarında CTF finansmanı kullanarak toplam 852 milyon ABD$ tutarındaki yatırımları desteklemiştir; bir başka deyişle CTF fonlarının 1’e 8,8 oranında bir kaldıraç etkisi  olmuştur. Proje aynı zamanda yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği finansmanı ve eğitimi konularında Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Alman Kalkınma Bankası (KFW) ve Asya Kalkınma Bankası (ADB) gibi başka uluslararası finans kuruluşlarından  da destek almıştır.   

Geleceğe Bakış

Projenin başlangıcından itibaren, yerel ticari bankalar yenilenebilir enerji finansman pazarına girmiştir. İleri yenilenebilir enerji teknolojilerine ilişkin piyasanın daha fazla desteklenmesi gerekmekle birlikte,  küçük ölçekli hidroelektrik santral ve rüzgar enerjisi projeleri artık ticari olarak da finanse edilmektedir. Diğer finansal kuruluşlar enerji verimliliği projelerini finanse etmeye başlamıştır, ancak bunlar büyük ölçekli sanayi projeleri ile sınırlıdır.  Enerji verimliliği piyasasının ölçeğini daha da yükseltmek ve geliştirmek amacıyla, Dünya Bankası Grubu (WBG) şu anda küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) enerji verimliliği yatırımlarına yönelik ticari banka finansmanını arttırmak için bir enerji verimliliği projesi hazırlamaktadır.