ANKARA, 27 Şubat 2023 – Dünya Bankası’nın bugün yayınladığı bir hızlı hasar değerlendirme raporuna göre, 6 Şubat'ta meydana gelen iki büyük deprem Türkiye'de ülkenin 2021 yılı GSYH’sının yüzde 4’üne karşılık gelen yaklaşık 34.2 milyar dolarlık fiziksel hasara yol açtı. Rapor ayrıca iyileştirme ve yeniden inşa maaliyetlerinin çok daha fazla olacağını, potansiyel olarak bu rakamın iki katına ulaşacağını, ekonomideki aksamalarla ilişkili GSYH kayıplarının depremlerin maliyetini daha da arttıracağını ortaya koymaktadır.
Dünya Bankası Grubu ve ortaklarının Türkiye'de gerçekleştirecekleri ilk müdahaleler için bilgi girdisi sağlamak ve hükümetin iyileştirme ve yeniden inşa planlamasını desteklemek için hazırlanan raporda, devam eden artçı şokların zaman içinde bu hasar tahminini daha da yukarı çıkarabileceği belirtilmektedir.
6 Şubat tarihinde yaşanan 7,8 ve 7,5 büyüklüğündeki depremler ile bunların ardından yaşanan 7.500'ün üzerindeki artçı sarsıntı ve iki ilave deprem, Türkiye'nin güneyindeki 11 ilde çok ağır bir hasara yol açarak ülkenin 80 yıldan uzun bir süredir yaşadığı en büyük afet olarak kayda geçmiştir. Bu bölge aynı zamanda Türkiye'de yoksulluk oranının en yüksek olduğu illerden bazılarını içermektedir ve Türkiye'deki toplam Suriyeli mülteci nüfusunun neredeyse yüzde 50'sini oluşturan 1,7 milyondan fazla Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapmaktadır.
Türkiye'deki doğrudan fiziksel hasarlar üzerinde odaklanan Küresel Hızlı Afet Sonrası Hasar Tahmini (GRADE) Raporunda, 1,25 milyon insanın yaşadığı binaların orta ila ağır derecede hasar görmesi veya tamamen çökmesi nedeniyle geçici olarak evsiz hale geldiği tahmin edilmektedir. Raporda ayrıca tahmin edilen hasarın yüzde 81'inin yaklaşık 6,45 milyon kişinin (Türkiye’nin toplam nüfusunun yaklaşık yüzde 7,4'ü) yaşadığı Hatay, Kahramanmaraş, Gaziantep, Malatya ve Adıyaman illerinde meydana geldiği vurgulanmaktadır.
Konut binalarında meydana gelen doğrudan hasarlar toplam hasarın yüzde 53'ünü (18 milyar $) oluştururken, toplam hasarın yüzde 28’i (9,7 milyar dolar) konut dışı binalarda (örneğin sağlık tesisleri, okullar, kamu binaları ve özel sektör binaları), yüzde 19’u (6,4 milyar dolar) ise altyapı tesislerinde (örneğin yollar, elektrik, su temini) meydana gelmiştir. Rapordaki hasar tahminleri, Türkiye ekonomisinin maruz kalacağı daha geniş çaplı ekonomik etkileri ve kayıpları veya doğrudan hasarlardan önemli ölçüde daha fazla olabilecek ve daha derinlemesine bir değerlendirme gerektirecek iyileştirme ve yeniden inşa maliyetlerini içermemektedir.
Dünya Bankası Grubu’nun Avrupa ve Orta Asya Bölgesinden Sorumlu Başkan Yardımcısı Anna Bjerde konu ile ilgili olarak yaptığı açıklamada şunları belirtti: “Bu afet sonucunda büyük kayıplar ve acılar yaşayan Türkiye ve Suriye halklarının acılarını tüm kalbimizle paylaşıyoruz. Küresel toplumun bu çok büyük ölçekli yardım ve kurtarma çalışmalarına yardımcı olmak için seferber olmasını görmek ise cesaret vericidir. Dünya Bankası da Türkiye’nin iyileştirme çabalarını desteklemek için teknik uzmanlık birikimini ve finansman olanaklarını derhal harekete geçirmiştir.”
Dünya Bankası 9 Şubat tarihinde yardım ve iyileştirme çabalarına yardımcı olmak için 1,78 milyar dolarlık bir başlangıç yardım paketi açıklamıştı. Söz konusu paket, Türkiye’deki mevcut iki proje kapsamındaki Şarta Bağlı Acil Durum Müdahale Bileşenleri (CERC) yoluyla acil olarak sağlanan 780 milyon dolarlık bir yardımdan ve bu afetten etkilenen insanları desteklemeye yönelik hazırlanacak 1 milyar dolarlık yeni bir acil durum iyileştirme projesinden oluşmaktaydı.
Dünya Bankası Türkiye Ülke Direktörü Humberto Lopez de yaptığı açıklamada şunları vurguladı: “Bu afet Türkiye’nin karşı karşıya olduğu yüksek deprem riskini ve kamu ve özel altyapının dayanıklılığını arttırma ihtiyacını bir kez daha hatırlatmıştır. Afet riski yönetiminde lider bir kuruluş olarak Dünya Bankası, afete dayanıklı ekonomik toparlanma çabalarında Türkiye'nin yanında olmaya kararlıdır.”
Değerlendirmeler halen devam etmektedir ve mevcut belirsizlikler ve 20 Şubat 2023 tarihinde Hatay ilinde yaşanan 6,3 büyüklüğündeki deprem gibi artçı sarsıntılar düşünüldüğünde, hasar tahminleri daha da yükselebilir.
Dünya Bankası Suriye için de doğrudan fiziksel hasarları tahmin etmek ve iyileştirme ve yeniden inşa için bir yol haritası geliştirme sürecini desteklemek amacıyla ayrı bir Küresel Hızlı Afet Sonrası Hasar Tahmin (GRADE) Raporu hazırlamaktadır. Raporun 28 Şubat 2023 tarihinde yayınlanması beklenmektedir.
Dünya Bankası’nın Türkiye’deki Çalışmaları
Dünya Bankası’nın Türkiye ile olan köklü ve verimli işbirliğinin geçmişi 1950’li yıllara kadar uzanmaktadır. Son yıllarda, Banka Türkiye’nin insanların iklim değişikliği etkilerinden korunmasına ver afet riski yönetimine yardımcı olacak yeşil dönüşüm, kentsel gelişim ve enerji verimliliği çabalarının desteklenmesinde öncü bir ortak haline gelmiştir. Banka bugüne kadar, diğerlerinin yanında, İstanbul Deprem Riski Azaltma ve Acil Durum Hazırlık Projesini; Türkiye’deki Mülteciler için Mali Yardım Programı ile finanse edilen Güvenli Okullar Projesini ve Okullarda Afet Riski Yönetim Projesini uygulamıştır. Uygulanmakta olan projeler arasında, kamu binalarında depreme karşı dayanıklılığı ve enerji verimliliğini arttırmaya yönelik Kamu Binalarında Deprem Dayanımı ve Enerji Verimliliği Projesi de bulunmaktadır. Dünya Bankası geçtiğimiz yıl karbon emisyonlarını azaltmak ve dayanıklılığı sağlamak amacıyla gerçekleştirilmesi gereken öncelikli eylemleri belirlemek için iklim ile kalkınma arasındaki bağlantıları araştıran Türkiye Ülke İklim ve Kalkınma Raporunu yayınladı. Dünya Bankası’nın Türkiye programında şu anda toplam tutarı 9 milyar ABD$’nı bulan 30 aktif finansman operasyonu yer almaktadır.
Dünya Bankası ve Afet Riski Yönetimi
Afetler en çok yoksul ve kırılgan kesimleri etkilemektedir. Geçtiğimiz son on yıllık dönemde, Dünya Bankası afet riski yönetimi alanında küresel bir öncü kuruluş olarak öne çıkmış ve müşteri ülkelerin tehlikelere karşı maruziyetlerini değerlendirmelerine ve afet risklerini ortadan kaldırmalarına destek sağlamıştır. Küresel Hızlı Afet Sonrası Hasar Tahmin (GRADE) yaklaşımı afet sonrasında iki hafta içerisinde kilit sektörlerin yaşadığı afet sonrası fiziksel hasarın ilk hızlı tahminlerini sağlayabilir. Türkiye için GRADE raporu, Dünya Bankası ile işbirliği içinde Küresel Felaket Azaltma ve Kurtarma Aracı (GFDRR) tarafından hazırlanmış ve finansal olarak desteklenmiştir.
