WASHINGTON, 17 Kasım 2021 — Düşük ve orta gelirli ülkelere işçi dövizi akışlarının 2021 yılında yüzde 7,1 gibi güçlü bir oranda artarak 587 milyar ABD$’na ulaşacağı öngörülüyor. Dünya Bankası’nın bugün yayınlanan Göç ve Kalkınma Raporunda yer alan tahminlere göre, bu artış oranı daha önceki tahminlerden daha güçlü bir akışa işaret ediyor ve COVID-19 kaynaklı ciddi bir küresel resesyona rağmen işçi dövizlerinin sadece yüzde 1,9 oranında daraldığı 2020 yılındaki dayanıklı performansı izliyor.
Geçtiğimiz yılın ardından bu yıl da, düşük ve orta gelirli ülkelere (Çin hariç) işçi dövizi akışının, doğrudan yabancı yatırım (DYY) ile yurtdışı kalkınma yardımı (ODA) toplamını geçmesi bekleniyor. Bu durum, işçi dövizlerinin, göçmenlerin geldikleri ülkelerdeki ekonomik sıkıntı dönemlerinde gıda, sağlık ve eğitim gibi temel kalemlere yapılan hanehalkı harcamalarını destekleyerek kritik bir can suyu sağlamada oynadıkları rolün önemini vurgulamaktadır.
Dünya Bankası Sosyal Koruma ve İstihdam Küresel Direktörü Michal Rutkowski konu ile ilgili olarak yaptığı açıklamada şunları belirtti: “Göçmenlerden gelen işçi dövizi akışları, COVID-19 krizi sırasında ekonomik zorluk yaşayan aileleri desteklemek için devletin uyguladığı nakit transferi programlarını tamamlayıcı olarak büyük bir rol oynamıştır. Zorlanan hanehalkı bütçelerini rahatlatmak için işçi dövizlerinin akışını kolaylaştırmak, pandemi sürecindeki küresel toparlanmayı desteklemeye yönelik devlet politikalarının kilit bir bileşeni olmalıdır.”
Göçmenlerin, gittikleri ülkelerde uygulanan ve ekonomik faaliyeti destekleyen mali teşvik ve istihdam destek programlarının da yardımıyla, ihtiyaç duydukları dönemlerde ailelerini destekleme konusundaki kararlılıkları, işçi dövizindeki güçlü artışa katkıda bulunan faktörler arasında ey almaktadır. Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerinde ve Rusya'da, güçlenen petrol fiyatları ve bunun sonucunda ekonomik faaliyette kaydedilen artış da yurt dışına gönderilen işçi dövizlerindeki toparlanmayı kolaylaştırmıştır.
İşçi dövizleri çoğu bölgede güçlü bir artış kaydetmiştir. İşçi dövizi akışları Latin Amerika ve Karayipler bölgesinde yüzde 21,7, Avrupa ve Orta Asya bölgesinde yüzde 6, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde yüzde 7,7, Güney Asya bölgesinde yüzde 8 ve Sahra Altı Afrika bölgesinde yüzde 4,6 artmıştır. Doğu Asya ve Pasifik bölgesinde işçi dövizleri yüzde 3,8 düşmüştür ancak Çin hariç tutulduğunda bölgede yüzde 1,7'lik bir artış kaydedilmiştir. Latin Amerika ve Karayipler bölgesinde, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ekonomik toparlanma ve göçmenlerin geldikleri ülkelerde meydana gelen doğal afetlere tepkileri ve ev sahibi ülkelerden transit göçmenlere gönderilen işçi dövizleri gibi ilave faktörler sayesinde artış istisnai derecede güçlü olmuştur.
Dünya Bankası'nın Dünya Çapında Havale Fiyatları Veri Tabanına göre, uluslararası sınırlar arasında 200 dolarlık bir havale yapmanın maliyeti halen oldukça yüksek seviyelerdedir; 2021 yılının ilk çeyreğinde havale maliyeti aktarılan tutarın ortalama yüzde 6,4'ü kadar olmuştur. Bu tutar, 2030 yılı için belirlenen Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi olan yüzde 3'lük hedefin iki katından fazladır. Para göndermenin en pahalı olduğu bölge Sahra Altı Afrika bölgesidir (yüzde 8'in üzerinde), en düşük maliyetli olduğu bölge ise Güney Asya bölgesidir (yüzde 4,6). Veriler, işçi dövizlerinin dijital kanallardan veya nakitten nakde hizmet sunan para havalesi kuruluşları ile karşılaştırıldığında, bankalar aracılığıyla para göndermenin maliyetinin daha yüksek olma eğiliminde olduğunu göstermektedir.
Raporun baş yazarı ve KNOMAD başkanı Dilip Ratha konu ile ilgili olarak yaptığı açıklamada şunları vurguladı: “İşçi dövizi akışlarındaki toparlanma sevindirici bir haberdir. Krizin işçi dövizi akışları üzerindeki etkisi derin olmuştur ancak neyse ki kısa sürmüştür. Özellikle dijital kanallar aracılığıyla gerçekleşenler olmak üzere, işçi dövizi akışlarının sürmesini sağlamak için, göçmenlerin ve havale hizmeti sağlayıcılarının banka hesaplarına erişimini sağlamak önemli bir gereklilik olmaya devam etmektedir. Politika müdahaleleri, özellikle sağlık hizmetlerine erişim ve eksik ödemeden korunma alanlarında göçmenleri kapsayıcı olmaya devam etmelidir.”
İşçi dövizlerinin, makroekonomik tahminlere paralel olarak 2022 yılında da artmaya devam etmesi ve yüzde 2,6’lık bir artış oranına ulaşması beklenmektedir. COVID-19 vakalarının yeniden artmaya başlaması ve hareketlilik kısıtlamalarının yeniden uygulamaya konulması, küresel büyüme, istihdam ve gelişmekte olan ülkelere işçi dövizi akışı görünümüne ilişkin en büyük aşağı yönlü riski oluşturmaktadır. Ekonomiler toparlanırken mali teşvik ve istihdam destek programlarının geri alınması da havale akışlarını azaltabilir. Ekonomilerin toparlanması sürecinde mali, teşviklerin ve istihdam destek programlarının uygulamadan kaldırılması da işçi dövizi akışlarını zayıflatabilir.
Bölgeler bazında İşçi Dövizi Eğilimleri
Doğu Asya ve Pasifik bölgesine gerçekleşen resmi olarak kaydedilen işçi dövizi akışlarının 2021 yılında yüzde 3,8 azalarak 131 milyar dolara düştüğü tahmin edilmektedir. Çin hariç tutulduğunda, bölgeye yapılan işçi dövizi transferleri 2021 yılında yüzde 1,7 artmıştır ve 2022 yılında yüzde 3,3 artması beklenmektedir. Bölgede gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) payı olarak işçi dövizinin en fazla gittiği ülkeler, Tonga (yüzde 43,9) , Samoa (yüzde 21,1) ve Marshall Adaları (yüzde 12,8) gibi daha küçük ekonomiler olmuştur. Havale maliyetleri: Bölgeye 200 dolar göndermenin ortalama maliyeti, 2021 yılının ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre hafif bir düşüşle yüzde 6,7'ye indi. Bölge için en düşük maliyetli beş koridorun maliyeti, özellikle Filipinler'e yapılan transferler için olmak üzere ortalama yüzde 2,7 oldu; öte yandan aykırı değer teşkil eden Güney Afrika-Çin koridoru hariç olmak üzere, en yüksek maliyetli beş koridorun ortalaması ise yüzde 15 oldu.
Avrupa ve Orta Asya bölgesine işçi dövizi akışının, 2020 yılında yüzde 9,2 oranında azaldıktan sonra, Avrupa Birliği'ndeki güçlenen ekonomik faaliyet ve artan enerji fiyatları sayesinde 2021 yılında yüzde 6 oranında artarak [67] milyar dolara ulaştığı tahmin edilmektedir. İşçi dövizlerinin 2022 yılında yüzde 3.] oranında artması beklenmektedir. İşçi dövizleri şu anda bölgedeki en büyük dış finansman kaynağını oluşturmaktadır. 2020 ve 2021 yıllarında işçi dövizi girişleri; doğrudan yabancı yatırım, portföy yatırımı ve resmi kalkınma yardımlarının toplamından daha yüksek veya eşit seviyelerde gerçekleşmiştir. İşçi dövizlerinin GSYH içindeki payı Kırgız Cumhuriyeti ve Tacikistan'da yüzde 30'un üzerinde gerçekleşmiştir. Havale maliyetleri: Bölgeye 200 dolar göndermenin ortalama maliyeti, büyük ölçüde Türkiye-Bulgaristan koridorundaki maliyetlerde yaşanan sert artışın bir yansıması olarak, 2021 yılının ilk çeyreğinde bir yıl önceki yüzde 6,5 seviyesinden yüzde 6,6'ya yükselmiştir. Maliyetlerin yüzde 1,8'den yüzde 1'e düştüğü Rusya küresel olarak en düşük maliyetli göndericilerden birisidir.
Latin Amerika ve Karayipler bölgesine işçi dövizi akışları, 2021 yılında muhtemelen 126 milyar dolarlık yeni bir zirveye ulaşacak ve 2020 yılına göre yüzde 21,7 gibi sağlam bir artış kaydedilmiş olacaktır. Bölgenin en büyük işçi dövizi alıcısı olan Meksika, bölge toplamı içinde yüzde 42'lik (50,5 milyar dolar) bir paya sahiptir. İşçi dövizlerinin GSYH içindeki payı, birkaç küçük ekonomi için yüzde 20'yi aşmaktadır: El Salvador (yüzde 24,1), Honduras (yüzde 23,5), Jamaika, (yüzde 21,8) ve Guatemala (yüzde 21,2).
COVID-19 pandemisi ile Grace ve Ida kasırgalarının olumsuz etkileri, Meksika ve Orta Amerika'ya daha yüksek işçi dövizi akışına katkıda bulunmuştur. İşçi dövizi akışının diğer ana itici güçleri arasında, özellikle Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere, ev sahibi ülkelerde istihdam seviyelerindeki toparlanma ve mali ve sosyal yardım programları yer almaktadır. Meksika ve diğer ülkelerdeki transit göçmen sayısında kaydedilen artış ve bunların yaşam ve seyahat giderlerini desteklemek için yurt dışından aldıkları işçi dövizleri, güçlü artışın arkasında önemli bir faktör olarak görünmektedir. 2022 yılında, özellikle ABD için zayıflayan büyüme görünümü sebebiyle işçi dövizlerinin yüzde 4,4 oranında artması beklenmektedir. Havale maliyetleri: 2021 yılının ilk çeyreğinde bölgeye 200 dolar göndermenin maliyeti ortalama yüzde 5,5 olmuştur. Meksika, ortalama yüzde 3,7’lik maliyet oranı ile G20 grubunda maliyetin en düşük olduğu alıcı ülke konumunu korumuştur. Ancak havale maliyetleri daha küçük koridorlarda çok yüksek seviyelerdedir.
Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) bölgesindeki gelişmekte olan ülkelere gönderilen işçi dövizlerinin, Avrupa Birliği'ndeki (özellikle Fransa ve İspanya) ev sahibi ülkelerin tekrar büyüme eğilimine girmelerinin ve küresel petrol fiyatlarında KİK ülkelerini olumlu yönde etkileyen artışın desteği ile, 2021 yılında tahmini olarak yüzde 7,7 oranında artarak 60 milyar dolara ulaştığı tahmin edilmektedir. Bu artışta en fazla belirleyici olan etkenler, Mısır (yüzde 11,5 artış ile 33 milyar dolar) ve Fas’a (yüzde 16 artış ile 8,6 milyar dolara) akışlardaki güçlü artışlar ve bu olumlu sonuçlarda önemli rol oynayan dönüş göçü ve transit göç olmuştur. Mağrip (Cezayir, Fas ve Tunus) ülkelerine işçi dövizi girişleri, avro bölgesindeki büyümenin etkisiyle yüzde 12 artmıştır. Gelişmekte olan MENA ülkeleri için, işçi dövizleri uzun süredir resmi kalkınma yardımı (ODA) doğrudan yabancı yatırım (DYY) ve portföy sermaye ve borç akışları arasında en büyük dış kaynak akışı kaynağını oluşturmuştur. 2022 yılına ilişkin işçi dövizi görünümü, COVID-19'dan kaynaklanan riskler nedeniyle yüzde 3,6 gibi daha düşük bir artış oranına işaret etmektedir. Havale maliyetleri: MENA bölgesine 200 dolar göndermenin maliyeti, bir yıl önce yüzde 8,4 iken 2021 yılının ilk çeyreğinde önemli bir düşüş ile yüzde 7,6'ya inmiştir.
Güney Asya bölgesine gönderilen işçi dövizlerinin 2021 yılında yaklaşık yüzde 8’lik bir artış ile 159 milyar dolara ulaştığı tahmin edilmektedir. Yüksek petrol fiyatları ekonomik toparlanmaya yardımcı olmuş ve Güney Asya'daki göçmenlerin yarısından fazlasını istihdam eden KİK ülkelerinden gelen işçi dövizlerinde ani bir artış sağlamıştır. ABD'deki ekonomik toparlanma ve teşvik programları da artışa katkıda bulunmuştur. Hindistan'da işçi dövizleri 2021 yılında tahmini yüzde 4,6 artarak 87 milyar dolara ulaşmıştır. Pakistan, 2021 yılında yüzde 26'lık bir artış ile 33 milyar dolarlık işçi dövizi girişi sağlayarak yine rekor bir seviyeye ulaşmıştır. Ortak sürükleyici etkenlere ek olarak, devletin resmi kanallar aracılığıyla döviz aktarımını desteklemek için oluşturduğu Pakistan İşçi Dövizi Girişimi büyük miktarlarda işçi dövizi girişi sağlamıştır. Öte yandan, 2021 yılında Afganistan'ın kırılgan durumu, Pakistan'daki Afgan mültecilere ve Afganistan'daki ailelere yönelik işçi dövizi akışları için beklenmeyen bir sebep olarak ortaya çıkmıştır. İşçi dövizleri, 2021 yılında doğrudan yabancı yatırımların iki katından daha büyük bir giriş ile bölge için baskın döviz kaynağı olmuştur. Havale maliyetleri: Güney Asya, yüzde 4,6 ile dünyadaki diğer tüm bölgelerden daha düşük ortalama maliyete sahiptir. Ancak resmi kanallardan Güney Asya'ya para göndermek, halen popülerliğini koruyan gayri resmi kanallara göre pahalı durumadır. Maliyet düşürücü politikalar, hem göçmenler hem de Güney Asya hükümetleri tarafından memnuniyetle karşılanacak bir kazan-kazan durumu yaratacaktır.
Sahra Altı Afrika bölgesine işçi dövizi akışları 2021 yılında yeniden yükselmeye başladı ve yüzde 4,6’lık artış oranı ile 44 milyar dolara ulaştı. Bölgenin en fazla işçi dövizi alan ülkesi olan Nijerya, işçi dövizi girişlerini bankacılık sistemine yönlendirmeyi amaçlayan politikaların giderek artan etkisi sebebiyle, işçi dövizi akışlarında ılımlı bir toparlanma yaşamaktadır. İşçi dövizi girişlerinin GSYH içindeki payının önemli düzeylerde olduğu ülkeler arası da Lesoto (yüzde 18,1), Gambiya (yüzde 16,4), Cabo Verde (yüzde 13,5) ve Komor Adaları (yüzde 12,3) yer almaktadır. 2022 yılında, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde devam eden ekonomik toparlanma sayesinde işçi dövizi girişlerinin yüzde 5,5 oranında artması beklenmektedir. Bölgede aşılanan nüfusun oranının yüzde 5'in altında olduğu düşünüldüğünde, COVID-19 delta varyantının yayılmasına bağlı olarak önemli düzeyde aşağı yönlü riskler de mevcuttur. Havale maliyetleri: Havale maliyetleri 2021 yılının ilk çeyreği itibariyle ortalama yüzde 8 düzeyindeydi, ancak bazı koridorlarda çok daha yüksek seviyelerdeydi. Bölge içi göç, sınır ötesi göçün yüzde 70'inden fazlasını oluşturmasına rağmen, kayıtlı akışların miktarının küçük olması ve karaborsa döviz kurlarının kullanılması sebebiyle maliyetler yüksektir.
Göç ve işçi dövizi eğilimlerinin ayrıntılı analizlerine www.knomad.org ve blogs.worldbank.org/peoplemove adreslerinden ulaşabilirsiniz. Göç ve Kalkınma Raporu-35 Dünya Bankası’nın gözettiği göçle ilişkili Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinde yaşanan gelişmeleri ön plana çıkarmaktadır: işçi dövizlerinin GSYH içindeki yüzdelik payının arttırılması (Gösterge 17.3.2), işçi dövizlerinin havale maliyetlerinin düşürülmesi (Gösterge 10.c.1) ve işe alma maliyetlerinin düşürülmesi (Gösterge 10.7.1).
