Rekabetçi bir iş ortamı, dayanıklı ve sürdürülebilir uzun vadeli büyüme için kilit önem taşıyor
WASHINGTON, 5 Ekim 2021 – Dünya Bankası’nın Avrupa ve Orta Asya (ECA) bölgesi Ekonomik Güncelleme Raporunun bugün yayınlanan en son sayısına göre, bu yılın ilk yarısında kaydedilen şaşırtıcı derecedeki güçlü toparlanma, bölgedeki yükselen piyasalarda ve gelişmekte olan ülkelerde ekonomik faaliyeti canlandırdı ve bölge ekonomisinin bu yıl beklentileri de aşarak yüzde 5,5 oranında büyümesi bekleniyor.
Bu toparlanmada en belirleyici olan etkenler, avro bölgesindeki faaliyetin yeniden canlanması ve emtia fiyatlarının sert bir şekilde yükselmesi ile birlikte bu yılın ilk yarısında ihracatta kaydedilen güçlü toparlanmanın yanında aşılama ve destek paketleri sayesinde iç talebin güçlenmesi olmuştur. Öte yandan, bölgede iç talepteki toparlanmayı zayıflatan bir etken olarak daha bulaşıcı COVID-19 varyantlarının küresel ve bölgesel ölçekte yayılmaya devam etmesi ihracattaki artışı zayıflatıyor olabilir.
2022 yılında, dış ve iç talebin istikrara kavuşması ve pandemi teşviklerinin geri çekilmesi ile birlikte bölgesel büyüme hızının yavaşlayarak yüzde 3,4’e inmesi beklenmektedir. Özellikle aşıya erişimdeki eşitsizliklerin ve aşılanma konusundaki tereddütlerin öne çıktığı bir bağlamda pandeminin devam ettiği düşünüldüğünde görünüm halen oldukça belirsizdir. Bölgedeki toparlanma beraberinde enflasyondaki hızlı bir yükseliş ile birlikte gerçekleşmiştir ve dış finansman koşullarının ani bir şekilde sıkılaşması veya siyasi belirsizliklerde ve jeopolitik gerilimlerde sert bir artış olması halinde tetiklenebilecek olan finansal sıkıntılara karşı kırılganlığını sürdürmektedir.
Dünya Bankası’nın Avrupa ve Orta Asya bölgesinden sorumlu Başkan Yardımcısı Anna Bjerde raporun yayınlanması vesilesiyle yaptığı açıklamada şunları vurguladı: “Pandemi Avrupa ve Orta Asya bölgesinin ekonomik görünümünü şekillendirmeye devam ediyor. Ancak bölgede aşılama oranlarının yükseldiği göz önüne alındığında, politika yapıcılar artık pandemi sonrası toparlanmanın kapsayıcı, dayanıklı ve sürdürülebilir olmasını sağlamak üzerinde odaklanabilirler. Girişimciliği kolaylaştıran ve özel sektörün dinamizmini arttıran rekabetçi bir iş ortamı sağlamak uzun vadeli büyüme için önem taşımaktadır”.
Raporda yer alan “COVID-19 Sonrası Rekabet ve Şirketlerin Toparlanması” başlıklı özel bir analizde, Dünya Bankası İşletme Anketleri ve İşletme Nabzı Anketleri verileri kullanılarak, pandeminin şirketler üzerinde derin ve değişkenlik arz eden bir etki yarattığı tespit edilmektedir. Ortalama olarak, bölgedeki şirketlerin aylık satışlarında ve tam zamanlı çalışan sayılarında önemli düşüşler kaydedilmiştir. Bu yıl Mayıs ayı itibariyle, her dört şirketten biri takip eden altı ay içerisinde vadesi gelen yükümlülüklerini zamanında ödeyemeyeceğini öngörmüştür. Daha küçük, daha genç ve kadınların işlettiği işletmeler başlangıçtaki düşüşten bu yana satışlarında henüz bir iyileşme kaydetmemiştir.
Krizler birçok şirket için yıkıcı olabilmektedir, ancak bunlar aynı zamanda genellikle kaynakların daha az üretken şirketlerden daha üretken şirketlere yeniden tahsisi yoluyla, kötülükten bir iyilik çıkmasına da vesile olabilmektedir. Bunun kanıtlarını özellikle daha rekabetçi piyasaların olduğu ülkelerde olmak üzere Avrupa ve Orta Asya bölgesinde de görmek mümkündür. Gerçekten de, kriz öncesi işgücü üretkenliği yüksek olan şirketler satışlarında ve istihdamlarında kriz öncesi işgücü üretkenliği düşük olan şirketlere göre çok daha küçük düşüş kaydetmişlerdir. Ayrıca daha üretken şirketler online ortamlardaki faaliyetlerini ve uzaktan çalışma olanaklarını arttırarak krize daha iyi bir şekilde uyum sağlayabilmişlerdir.
Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya Baş Ekonomisti Asli Demirgüç-Kunt rapor ile ilgili olarak şunları belirtti: “Rekabetin rolü önemlidir, çünkü rekabet dinamizm ile ilişkilidir, şirketleri yenilikçiliğe teşvik eder ve daha az verimli şirketlerin piyasadan çıkışlarını kolaylaştırırken daha verimli şirketleri piyasaya girmeye ve büyümeye iter. Daha rekabetçi piyasaların ve rekabeti koruyan daha güçlü politikaların olduğu ülkelerde, daha üretken şirketlere yönelik bu yeniden dağılım daha da fazla olur.”
Birçok hükümet, krizin başlangıçtaki ekonomik etkilerini hızlı bir şekilde ele almak için geniş kapsamlı politika destek programları uygulamıştır. Bu politikalar, şirketleri ve çalışanları en kötü etkilerden koruyan anlık bir rahatlama sağlamıştır. Devletlerin uygulamaya koyduğu destek önlemlerinin kapsama oranları ülkeler arasında büyük değişkenlikler gösterse de, ortalama olarak şirketlerin yüzde 50’si pandeminin ekonomik etkilerine karşı herhangi bir devlet desteğinden yararlandığını bildirmiştir.
Genel olarak, anketlere dayalı olarak, daha az üretken şirketler devlet desteklerinden daha çok yararlanmışlardır; büyük şirketlerin ödeme ertelemeleri ve mali yardım şeklindeki desteklerden yararlanma oranları küçük şirketlere göre daha yüksek olmuştur ve destek önlemleri kriz öncesi yenilikçilik seviyelerinden bağımsız olarak tüm şirketlere sağlanmıştır.
Ülkeler ekonomik toparlanma sürecine girerken, tüm ülkelerdeki politika yapıcıların geniş politika destek önlemlerini uygun olduğu en erken zamanda kademeli olarak uygulamadan kaldırmaları ve güçlü bir toparlanma; gelecekteki krizlere karşı dayanıklılık ve sürdürülebilir uzun vadeli ekonomik büyüme için kilit önem taşıyan rekabetçi bir iş ortamının geliştirilmesi üzerinde odaklanmaları önemli olacaktır.
Avrupa ve Orta Asya bölgesindeki ekonomilerin çoğu, iflas ve ihtilaf çözüm çerçevelerini güçlendirmeye, yeni şirketlerin girişlerini kolaylaştırmaya ve finansal sektörün işletme kesimine kredi sağlama kapasitesini arttırmaya yönelik politika reformları dahil olmak üzere, güçlü bir rekabet ortamı için hem kurumsal çerçevelerini hem de kanunları uygulama performanslarını iyileştirebilirler.
