บทบาทเชิงสร้างสรรค์กับประเทศจีน

โดย นายโรเบิร์ต บี. เซลลิค ประธานกลุ่มธนาคารโลก

บทความต่อไปนี้ได้รับการตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ China Daily ฉบับประจำวันจันทร์ที่ 13 กันยายน พ.ศ. 2553

ในปีนี้ ถือเป็นวาระครบรอบปีที่ 30 ของการเป็นพันธมิตรเพื่อการพัฒนาระหว่างสาธารณรัฐประชนจีนและธนาคารโลก ความสัมพันธ์ดังกล่าวได้ส่งผลให้ปฏิบัติการของกลุ่มธนาคารโลกในประเทศจีนนั้นเป็นปฏิบัติการหนึ่งที่ประสบความสำเร็จมากที่สุด และมีส่วนทำให้การเดินหน้าสู่การปรับปรุงประเทศให้ทันสมัยและการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของจีนเกิดเป็นรูปเป็นร่างขึ้นอีกด้วย

ย้อนกลับไปเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2524 รองนายกรัฐมนตรีเติ้ง เสี่ยวผิง ได้เข้าพบนายโรเบิร์ต แมคนามารา ประธานธนาคารโลกในขณะนั้นเป็นครั้งแรก นายเติ้งได้กล่าวถึงทรรศนะของตนที่มีต่อประเทศจีนในช่วงเวลาที่กำลังจะก้าวเข้าสู่สหัสวรรษใหม่ไว้ว่า เป็นประเทศที่มีระบบเศรษฐกิจแบบเปิดซึ่งเติบโตไปอย่างรวดเร็ว มีรายได้เฉลี่ยต่อบุคคลสูงกว่าเดิมถึง 4 เท่า และจะก้าวสู่การเป็นประเทศที่มีรายได้ระดับปานกลางได้ภายในกลางศตวรรษที่ 21 ด้านนายแมคนามาราเองนั้นก็ได้ให้คำมั่นว่า ธนาคารโลกจะดำเนินการอย่างสุดความสามารถเพื่อให้การสนับสนุนแก่ประเทศจีนในพันธกิจดังกล่าว ในการนี้ นายแมคนามารายังได้แสดงความคาดหวังว่า ธนาคารโลกจะเป็นพันธมิตรด้านการพัฒนาที่สำคัญรายหนึ่งของประเทศจีนในอนาคต

ในเวลานั้น ผู้นำทั้ง 2 ท่านจำเป็นต้องต่อสู้กับแรงต้านและข้อสงสัยนานัปการ ทว่าในวันนี้ เมื่อผมมองไปยังประเทศจีน ตลอดจนบทบาทอันสำคัญที่จีนมีต่อระบบเศรษฐกิจโลกแล้ว ผมมีความยินดียิ่งที่ได้เห็นว่าวิสัยทัศน์ของทั้ง 2 ท่านได้กลายเป็นความจริงในที่สุด

การเป็นพันธมิตรเพื่อการพัฒนาระหว่างประเทศจีนและธนาคารโลกนั้นก็มีลักษณะเช่นเดียวกับข้อผูกมัดในระยะยาวอื่นๆ ซึ่งมีการพัฒนาไปตามระยะเวลา กล่าวคือ ในช่วงปีแรกๆ นั้นธนาคารโลกเป็นฝ่ายนำความรู้และประสบการณ์ด้านการพัฒนาจากประเทศอื่นๆ ไปแลกเปลี่ยนกับประเทศจีน ไมว่าจะเป็นความรู้ในเรื่องการประเมินลำดับความสำคัญของโครงการต่างๆ ที่รอการจัดสรรงบประมาณจากภาครัฐ การนำโครงการที่มีความสำคัญเป็นลำดับต้น ๆ ไปปฏิบัติจนสัมฤทธิผล รวมถึงการส่งเสริมนวัตกรรมและนำเทคโนโลยีต่างๆ มาเผยแพร่ให้เป็นที่รู้จัก การพัฒนาสถาบันและกฎระเบียบแบบแผน ตลอดจนเครื่องมือเชิงนโยบายที่จะส่งเสริมการจัดการทางเศรษฐกิจที่ดีอีกด้วย

เมื่อเวลาผ่านไป ในขณะที่ความสำเร็จในการปฏิรูป การพัฒนาเศรษฐกิจให้เจริญก้าวหน้า ตลอดจนการเอาชนะความยากจนเริ่มให้ดอกออกผล การเรียนรู้ที่เกิดขึ้นก็กลายเป็นการเรียนรู้โดยทั้งสองฝ่าย ในช่วง 3 ทศวรรษที่ผ่านมานั้น การเติบโตของประเทศจีนมีอัตราเฉลี่ยอยู่ที่ร้อยละ 10 ต่อปี อัตราความยากจนลดลงจากร้อยละ 65 เหลือเพียงร้อยละ 10 ยิ่งไปกว่านั้น ประเทศจีนยังได้ดำเนินการจนบรรลุหรือเกือบจะบรรลุเป้าหมายการพัฒนาแห่งสหัสวรรษได้ทุกประการ และยังมีแนวโน้มว่าเศรษฐกิจจีนจะพัฒนาจนกลายเป็นเศรษฐกิจที่ใหญ่เป็นลำดับที่ 2 ของโลกในปีนี้อีกด้วย

ความสำเร็จเหล่านี้นับเป็นความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ไม่ว่าจะสำหรับประเทศไหน ยิ่งสำหรับประเทศที่มีขนาดใหญ่และเต็มไปด้วยความหลากหลายเช่นประเทศจีนแล้วก็ยิ่งไม่ต้องพูดถึง ความสำเร็จดังกล่าวไม่เพียงก่อให้เกิดประโยชน์กับประเทศจีนเท่านั้น แต่ยังส่งผลดีต่อภูมิภาคเอเชียตะวันออก รวมทั้งทุกประเทศในโลกด้วย ความพยายามของจีนประเทศเดียวก็สามารถเป็นสิ่งยืนยันได้ว่าการบรรลุเป้าหมายการพัฒนาแห่งสหัสวรรษของโลกด้านการเอาชนะความยากจนนั้นจะเป็นไปได้ ในปัจจุบัน ธนาคารโลกกลายเป็นฝ่ายที่ต้องนำประสบการณ์ต่างๆ ของประเทศจีน ไม่ว่าจะเป็นประสบการณ์ด้านโครงสร้างพื้นฐาน การศึกษา การพัฒนาชนบท การป่าไม้ หรือพลังงานไปปรับใช้กับประเทศอื่นๆ เพื่อการเอาชนะความยากจนที่เกิดขึ้นในโลก

วิธีการหนึ่งที่ธนาคารโลกกำลังดำเนินการเพื่อบรรลุเป้าหมายเหล่านี้ ก็ได้แก่การอำนวยความสะดวก รวมทั้งให้การสนับสนุนแก่โครงการเชิงรุกเพื่อแลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างประเทศจีนและประเทศกำลังพัฒนาอื่นๆ ที่ต้องการเรียนรู้จากความสำเร็จในการพัฒนา ตลอดจนการเอาชนะความยากจนของประเทศจีน ผมรู้สึกยินดีที่ได้เห็นว่าประเทศจีนมีความเอื้อเฟื้อที่จะแลกเปลี่ยนประสบการณ์และบทเรียนจากความสำเร็จด้านการพัฒนาของตนกับประเทศเพื่อนบ้านในเอเชียตะวันออก รวมทั้งประเทศที่ตั้งอยู่ในภูมิภาคที่อาจไม่อุดมสมบูรณ์เท่า อาทิ ประเทศทางตอนใต้ของทะเลทรายซาฮาร่าในทวีปแอฟริกา เป็นต้น

การเติบโตและการเปลี่ยนแปลงภายในที่ดำเนินไปอย่างรวดเร็วของประเทศจีนตลอดระยะเวลา 3 ทศวรรษที่ผ่านมา ได้เปลี่ยนรูปแบบระบบเศรษฐกิจทั้งภายในประเทศและเศรษฐกิจโลก

เมื่อกล่าวถึงระบบเศรษฐกิจภายในประเทศนั้น ประเทศจีนกำลังจัดการกับความท้าทายใหม่ๆอย่างชาญฉลาด ความท้าทายเหล่านี้ ครอบคลุมไปถึงการสร้างความสมดุลระหว่างการออมและการบริโภคให้มากยิ่งขึ้น การสร้างสังคมที่เข้มแข็งกลมเกลียว ซึ่งจะส่งผลดีต่อประชากร การหาแนวทางหลีกเลี่ยง “กับดักรายได้ปานกลาง (Middle Income Trap)" ที่อาจสร้างข้อจำกัดให้กับความสำเร็จของประเทศ ตลอดจนมุ่งสู่การผลิตที่มีการเพิ่มมูลค่า ซึ่งจะเป็นเครื่องการันตีถึงค่าจ้างที่เพิ่มสูงขึ้น ทั้งนี้ ธนาคารโลกอาจสามารถให้ความช่วยเหลือด้านการแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับความท้าทายในแต่ละด้านได้ นอกจากนี้ เรายังมีความเชื่อมั่นว่า บทเรียนที่ได้เรียนรู้ร่วมกันนี้จะได้รับความสนใจจากเหล่าประเทศกำลังพัฒนาอื่นๆ ด้วยเช่นกัน

ในเศรษฐกิจระดับโลกนั้น ประเทศจีนกำลังมีอิทธิพลยิ่งต่อการเปลี่ยนแปลงด้านการแบ่งภาระหน้าที่ในสายการผลิตของโลก การไหลเวียนของเงินทุน รวมทั้งการสร้างโอกาสการเติบโตใหม่ ๆ ให้เกิดขึ้นในประเทศกำลังพัฒนาอื่นๆ อิทธิพลของจีนที่กำลังแผ่ขยายไปในยังที่ต่างๆในโลก อันรวมถึงการยกระดับขึ้นเป็นผู้ถือหุ้นสูงสุดลำดับที่ 3 ของธนาคารโลกด้วยนั้น จะนำมาซึ่งภาระหน้าที่ โอกาส ตลอดจนความคาดหวังใหม่ๆ โดยที่จีนจำเป็นจะต้องชั่งน้ำหนักว่า ในฐานะผู้มีส่วนได้ส่วนเสียต่อระบบระหว่างประเทศอันเคยสร้างประโยชน์ให้แก่จีนอย่างมากมายในอดีตนั้น จีนจะมีส่วนร่วมในการสร้างประโยชน์ให้แก่ระบบดังกล่าวและหยิบยื่นโอกาสทางความร่วมมือในอนาคตได้อย่างไร นอกจากนี้ อิทธิพลของจีนยังจะส่งผลต่อการออกแบบนโยบายด้านการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศที่มีประสิทธิผล การสร้างเสถียรภาพให้แก่การพัฒนาเศรษฐกิจของโลก รวมไปถึงการจัดหาทรัพยากรด้านการพัฒนาและการลงทุนเพื่อเอาชนะความยากจนในประเทศอื่น ๆ ด้วย

ในอนาคตข้างหน้า ธนาคารโลกจะยังคงร่วมมือกับประเทศจีนเพื่อเผชิญความท้าทายทั้งหลายเหล่านี้ ในปัจจุบัน ประเทศจีนกำลังเสาะแสวงหาหนทางที่จะนำไปสู่การเป็นประเทศที่มีรายได้สูง และผมมีความเชื่อมั่นว่า จีนจะสามารถบรรลุถึงเป้าหมายที่ว่านี้ได้ในยุคของประชากรรุ่นต่อไป ในขณะที่จะยังคงรักษาสภาพแวดล้อม และทรัพยากรธรรมชาติ เพิ่มพูนเสถียรภาพทางสังคม ตลอดจนรักษาผลประโยชน์ร่วมของประชาคมโลกไว้ให้ได้ ซึ่งนับเป็นเป้าหมายที่จำต้องอาศัยความพยายามเป็นอันมาก แต่ผมก็ยังเชื่อมั่นว่าเป็นเป้าหมายที่เราจะสามารถบรรลุได้ในอนาคต ประเทศจีนได้ประสบความสำเร็จในหลายต่อหลายด้าน อีกทั้งยังได้รับการยอมรับนับถือจากเหล่าประเทศต่างๆ ในโลก และธนาคารโลกเองก็มีความภาคภูมิใจที่ได้มีบทบาทเชิงสร้างสรรค์ และมีโอกาสให้การสนับสนุนแก่พันธมิตรที่น่ายกย่องเช่นนี้