Europa i Azja Środkowa: Przedsiębiorczość, wdrażanie technologii i innowacje przyspieszają wzrost gospodarczy

WASZTNGTON, 23 KWIETNIA 2025 r. – Wzrost gospodarczy w rozwijających się gospodarkach regionu Europy i Azji Środkowej może spowolnić w latach 2025-26 do 2,5 proc. z uwagi na słabszy popyt zewnętrzny oraz spowolnienie w Federacji Rosyjskiej, wynika z opublikowanego dziś przez Bank Światowy raportu na temat regionalnych perspektyw wzrostu.

W ubiegłym roku wzrost w regionie ustabilizował się na poziomie 3,6 proc. za sprawą rosnącej konsumpcji prywatnej, znaczącego wzrostu płac realnych, wyższych międzynarodowych przekazów pieniężnych oraz większego wolumenu pożyczek zaciągniętych przez konsumentów. Czynniki te zrekompensowały słabszy popyt zewnętrzny spowodowany powolnym wzrostem w Unii Europejskiej.

Szybsze tempo wzrostu cen żywności i usług przełożyło się na wyższą inflację, której roczny wskaźnik wyniósł 5 proc. w lutym 2025 r., w porównaniu do 3,6 proc. w połowie 2024 r. Niedawny wzrost inflacji skłonił kilka banków centralnych w regionie do podwyższenia stóp procentowych lub opóźnienia ich obniżek. 

“W ubiegłym roku kraje regionu Europy i Azji Środkowej były w stanie utrzymać stabilne tempo wzrostu. Obecnie globalna niepewność, fragmentacja geoekonomiczna i słaby wzrost wśród głównych partnerów handlowych sprawiają, że podtrzymywanie tempa wzrostu jest trudniejsze” – mówi Antonella Bassani, wiceprezes Banku Światowego na region Europy i Azji Środkowej. “Aby zapewnić szybszy wzrost gospodarczy w długim terminie państwa regionu muszą przyspieszyć wewnętrzne reformy strukturalne, które stworzą fundament do rozwoju sektora prywantego, poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz do wdrażania technologii.”

Azja Środkowa najpewniej pozostanie najszybciej rozwijającą się częścią regionu w tym i przyszłym roku, nawet przy obniżonej prognozie wzrostu do 4,7 proc. w latach 2025-26. Spowolnienie spowodowane jest wolniejszym tempem wzrostu sektora naftowego w Kazachstanie, niższym eksportem oraz normalizacją wolumenu międzynarodowych przekazów pieniężnych.

W regionie Kaukazu Południowego wzrost gospodarczy może wynieść średnio 3,5 proc. w latach 2025–26, gdyż wygasać będą efekty pośrednictwa handlowego oraz napływu siły roboczej i kapitału.

Niepewność wokół polityki handlowej, zwiększone bariery dla handlu oraz ich wpływ na łańuchy dostaw w strefie euro utrudnią odbicie gospodarcze w pozostałych krajach regionu. Wzrost gospodarczy w subregionie Bałkanów Zachodnich może spowolnić do 3,4 proc. w latach 2025-26, a w Europie Środkowej może lekko przyspieszyć, do 2,7 proc.

W Federacji Rosyjskiej wzrost gospodarczy może spowolnić do 1,3 proc. w latach 2025-26. Szacowany wzrost gospodarczy w Turcji może lekko przyspieszyć do 3,3 proc. w latach 2025-26, pozostając poniżej poziomów długoterminowego trendu z powodu słabego popytu zewnętrznego i trwającego procesu przywracania równowagi gospodarczej. Wzrost w Ukrainie może spowolnić do 2 proc. w 2025 r.

W specjalnej analizie poświęconej sposobom na przyspieszenie tempa wzrostu w obecnym, wymagającym środowisku międzynarodowym raport podkreśla istotną rolę, jaką odgrywa dynamiczny sektor prywatny. Państwa regionu powinny więcej inwestować w innowacje, podejmować reformy wspierające młode firmy, pogłębiać rynki finansowe oraz zwiększać nakłady na badania i rozwój (B+R), jednocześnie kładąc nacisk na wdrażanie globalnych technologii, wiedzy i kapitału.

Aby kraje o średnim dochodzie z regionu Europy i Azji Środkowej mogły osiągnąć status krajów o wysokim dochodzie, niezbędne jest zdynamizowanie ich gospodarek. Państwa, które z sukcesem osiągnęły wysoki dochód na mieszkańca osiągneły to dzięki dynamicznemu sektorowi przedsiębiorstw oraz innowacjom. Powinny one podtrzymywać swój wzrost poprzez wykorzystanie technologii, wiedzy i kapitału do zwiększania produktywności.

“Innowacje i eksperymenty w biznesie to kluczowe czynniki zwiększania produktywności i warunek osiągnięcia oraz utrzymania statusu kraju o wysokim dochodzie” – powiedział Ivailo Izvorski, główny ekonomista Banku Światowego na region Europy i Azji Środkowej. “Kraje o średnim dochodzie w regionie mogą osiągnąć status państw o wysokim dochodzie jeśli ich firmy będą rosły, konkurowały i jeśli będą innowacyjne. Każdy kraj ma własną drogę do ożywienia wzrostu, ale niezbędne do tego są wspieranie innowacji oraz dynamiczny sektor prywatny.”

Według raportu zamiast inwestować w szeroki sektor małych i średnich przedsiębiorstw, potrzebne jest inwestowanie w młode i innowacyjne firmy, ponieważ to one generują miejsca pracy. Podejście to powinno być wsparte poprawą dostępności finansowania, szczególnie przez kapitał długoterminowy i wysokiego ryzyka. Region Europy i Azji Środkowej nie ma wystarczającej dostępności kapitału, gdyż sektory venture capital i private equity nie są dostatecznie rozwinięte.

Wzmacnianie konkurencyjności jest kluczowe dla pojawienia się dynamicznych firm. Region ma zbyt dużo małych firm o niskiej produktywności i za mało firm dużych, bez uwzględnienia przedsiębiorstw kontrolowanych przez państwo, które często dominują na rynku i osłabiają dynamizm sektora przedsiębiorstw.

Polityki, które wspierają innowacje biznesowe i wdrażanie technologii, takie jak większe i lepiej celowane wsparcie B+R również są potrzebne, aby uczynić przedsiębiorstwa bardziej produktywnymi i innowacyjnymi. Wiele firm w regionie polega obecnie na realokacji zasobów i działa jako oddziały produkcyjne firm zagranicznych zamiast rozwijać własne technologie.

Inwestowanie w kapitał ludzki jest niezbędne, aby przyciągać i utrzymać wysoko wykwalifikowanych pracowników i przedsiębiorców, ale także do tworzenia możliwości rozwoju umiejętności przez szkolenia.