Photo: Pramote Polyamate / Getty Images
ខ្លឹមសារសង្ខេប
ទិដ្ឋភាពផ្សេងគ្នា
សេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់បានចាប់ផ្តើមរើបឡើងវិញបន្តិចម្តងៗ ក្រោយពីជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងឆ្នាំ២០២០។
· ប៉ុន្តែ មានតែប្រទេសចិននិងវៀតណាមទេដែលសេដ្ឋកិច្ចដាំក្បាលចុះហើយងើបឡើងវិញចេញរាងជាអក្សរ V ដែលក្នុងនោះទិន្នផលសេដ្ឋកិច្ចបានកើនឡើងលើសកម្រិតមុនពេលមានការរាតត្បាតកូវីដ១៩ ក្នុងឆ្នាំ២០២០។
· នៅប្រទេសមានសេដ្ឋកិច្ចធំៗផ្សេងទៀត ទិន្នផលសេដ្ឋកិច្ចនៅមានជាមធ្យមប្រហែល ៥ ភាគរយ គឺទាបជាងកម្រិតមុនគ្រាផ្ទុះការរាតត្បាតទៅទៀត ដោយក្នុងនោះប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ទិន្នផលសេដ្ឋកិច្ចទាបជាងមុនតែ២,២ភាគរយទេ ប្រៀបទៅនឹងប្រទេសហ្វ៊ីលីពីនដែលមានរហូតដល់ទៅ ៨,៤ភាគរយ។
· ការកន្ត្រាក់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរនិងឥតស្រាកស្រាន្តសោះនៅតាមប្រទេសកោះតូចៗក្នុងតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វ៊ិក ដែលនៅទីនោះទិន្នផលសេដ្ឋកិច្ចក្នុងឆ្នាំ២០២០ ធា្លក់ជាង១០ភាគរយក្រោមកម្រិតមុនផ្ទុះជំងឺរាតត្បាត ពិសេសនៅប្រទេសហ្វ៊ីជី, ប៉ាឡូ និងវ៉ានូអាទូ។
ភាពក្រីក្រកាន់តែកើន វិសមភាពកាន់តែជ្រាលជ្រៅ
ដោយសារតែភាពតានតឹងរបស់សេដ្ឋកិច្ច កម្រិតភាពក្រីក្រនៅក្នុងតំបន់ឈប់ធ្លាក់ចុះទៀតហើយ ជាលើកដំបូង ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំនេះ ធ្វើឱ្យប្រជាជនប្រមាណ ៣២លាននាក់ មិនអាចរើខ្លួនចេញផុតពីភាពក្រីក្របានទេ។
វិសមភាពបានកើនឡើង ដោយមកពីការរាតត្បាតជំងឺ និងវិធានការរឹតត្បិតការធ្វើដំណើរ ព្រមទាំងកង្វះលទ្ធភាពស្មើភាពគ្នាក្នុងការទទួលបានសេវាកម្មសង្គម និងបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ផងដែរ។
· ការបាត់បង់ទុនជារូបវ័ន្តនិងមនុស្ស មានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងចំណោមប្រជាជនក្រីក្រ។ នៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួន កុមារក្នុងគ្រួសារក្រីក្របំផុតចំនួន ២ ភាគ ៥ នៃចំណោមគ្រួសារទាំងអស់ មានតិចជាង ២០ ភាគរយទេដែលទំនងថានៅបន្តការរៀនសូត្រ បើធៀបទៅនឹងកុមារនៃគ្រួសារធូរធាដែលមានចំនួន ១ ភាគ ៥ នៃគ្រួសារទាំងអស់។
· រីឯស្ត្រីវិញ ពួកគេកំពុងរងអំពើហិង្សាច្រើនជាងមុន ក្នុងនោះមាន២៥ភាគរយនៃអ្នកឆ្លើយសំណួរនៅក្នុងប្រទេសឡាវ និង ៨៣ភាគរយនៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលបាននិយាយថា អំពើហិង្សាបង្កដោយដៃគូស្និទ្ធស្នាលមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ដោយសារតែវីរុសកូវីដ១៩។
· ការលក់របស់សហគ្រាសខ្នាតតូចបានធ្លាក់ចុះមួយភាគបី បើប្រៀបធៀបទៅនឹងការធ្លាក់ចុះមួយភាគបួននៃក្រុមហ៊ុនធំៗ។ ក្រុមហ៊ុនតូចៗក៏ទំនងជាមិនសូវអាចទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីឱកាសឌីជីថលថ្មីៗ ប៉ុន្មានដែរ។
ពីទិដ្ឋភាពផ្សេងគ្នាឆ្ពោះទៅរកការងើបឡើងវិញក្នុងល្បឿនបីខុសគ្នា
· ក្នុងឆ្នាំ២០២១ ប្រទេសចិននិងវៀតណាមត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងកើនឡើងបាន៨,១ ភាគរយនិង ៦,៦ ភាគរយ រៀងៗខ្លួន ពី ២,៣ភាគរយ និង ២,៩ភាគរយ ក្នុងឆ្នាំ ២០២០។ ដោយសារប្រទេសទាំងពីរនេះមិនសូវប៉ះពាល់ខ្លាំងពីវិបត្តិនេះ សេដ្ឋកិច្ចរបស់គេនឹងស្ទុះងើបទៅរកស្ថានភាពដែលត្រូវបានព្យាករណ៍ទុកនៅមុនមានការរាតត្បាតកូវីដ១៩។
· សម្រាប់ប្រទេសដទៃទៀតនៅក្នុងតំបន់ កំណើននឹងមានប្រហែល ៤,៤ភាគរយជាមធ្យម ឬ ០,៤ភាគរយយឺតជាងល្បឿនកំណើននៅមុនពេលមានវិបត្តិ។ នៅប្រទេសណាដែលវិបត្តិនេះមានសភាពជ្រាលជ្រៅ វានឹងស៊ីពេលយូរជាងសម្រាប់វិលទៅរកកម្រិតការព្យាករណ៍នៅមុនកូវីដមកដល់។
· ក្នុងចំណោមប្រទេសតូចៗ ដំណើររើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានរំពឹងទុកថានឹងអូសបន្លាយយូរជាងការព្យាករណ៍ទុកទៅទៀត ជាពិសេសសម្រាប់ប្រទេសនៅតាមកោះដែលពឹងផ្អែកលើទេសចរណ៍។ ថ្វីដ្បិតតែប្រទេសទាំងនោះមិនសូវមានការឆ្លងជំងឺរាតត្បាតនេះក៏ពិតមែន ជិតពាក់កណ្តាលនៃចំនួនប្រទេសទាំងនោះត្រូវបានរំពឹងទុកថានឹងមានកំណើនអវិជ្ជមាន។
កត្តានៅពីក្រោយការងើបឡើបវិញបានល្អ
សេដ្ឋកិច្ចនៅប្រទេសមួយចំនួនងើបឡើងវិញបានល្អដោយសារ៖
· ប្រទេសទាំងនោះមានវិធានការសក្តិសិទ្ធក្នុងគ្រប់គ្រងការរាតត្បាតកូវីដ១៩ ដោយផ្លាស់ប្តូរពីវិធានការបិទខ្ទប់តឹងរ៉ឹង ទៅដាក់ចេញយុទ្ធសាស្ត្រដែលមានការធ្វើតេស្តប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ជាជាងនៅបណ្តែតបណ្តោយតាមការអូសបន្លាយរបស់វិធានការបិទខ្ទប់។ (គួរកត់សម្គាល់ថា ការបញ្ចេញវ៉ាក់សាំងសម្រាប់ចាក់ការពារនៅមិនទាន់មានឥទ្ធិពលអ្វីគួរឱ្យកត់សម្គាល់ទៅលើកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់នៅឡើយទេ)។
· ទាញយកអត្ថប្រយោជន៍ពីការរើបឡើងវិញនៃពាណិជ្ជកម្មទំនិញកមន្តកម្ម ជាពិសេសទំនិញអេឡិចត្រូនិក ហើយមិនសូវពឹងផ្អែកខ្លាំងលើចំណូលពីវិស័យទេសចរណ៍។
· ផ្តល់ការគាំទ្រច្រើនផ្នែកសារពើពន្ធ និងសាច់ប្រាក់ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលនៅប្រទេសទាំងនោះមានលទ្ធភាពផ្នែកគោលនយោបាយគ្រប់គ្រាន់។
វិធានការអន្តរាគមន៍របស់អាមេរិកដើម្បីជំរុញកំណើន និងភាពយឺតយ៉ាវរបស់វ៉ាក់សាំងដែលបន្ទុចបង្អាក់កំណើន
· វិធានការអន្តរាគមន៍សេដ្ឋកិច្ចដែលរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកដាក់ចេញកាលពីពេលថ្មីៗនេះ អាចរួមចំណែកបាន ១ភាគរយជាមធ្យមដល់កំណើននៃបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់នៅឆ្នាំ២០២១ និងដល់ការប្រឹងងើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ចបានយ៉ាងតិចមួយត្រីមាសទៀតដែរ។
· ក៏ប៉ុន្តែ ភាពយឺតយ៉ាវនៃការអនុវត្តកម្មវិធីចាក់វ៉ាក់សាំង ដោយសារមកពីភាពមិនស៊ីគ្នារវាងវ៉ាក់សាំងនិងតម្រូវ និងសមត្ថភាពមានកម្រិត អាចធ្វើឱ្យកំណើននៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់ស្រុតចុះ ១ ភាគរយវិញ។
អាទិភាពគោលនយោបាយ
វិធានការទប់ស្កាត់ការឆ្លងវីរុសកូវីដ១៩
· បើគិតតាមបរិមាណស្តុកនិងការបែងចែកវ៉ាក់សាំងនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ បណ្តាប្រទេសឧស្សាហកម្មនឹងចាក់វ៉ាក់សាំងបាន ៨០ភាគរយនៃប្រជាជនរបស់ខ្លួនគិតត្រឹមចុងឆ្នាំ២០២១ រីឯប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដែលអាចនឹងសម្រេចបានប្រហែល ៥៥ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។ ស្របពេលគ្នានោះដែរ វីរុសបំប្លែងថ្មីដែលកាន់តែស៊ាំនិងកាន់តែងាយឆ្លង (VOCs) អាចនឹងប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ផលរំពឹងទុករបស់ការចាក់វ៉ាក់សាំងនេះ។
· ការចាក់វ៉ាក់សាំងឱ្យបានលឿនគឺជាអាទិភាពសម្រាប់ប្រទេសដែលវិធានការទប់ស្កាត់កូវីដ១៩មិនសូវមានប្រសិទ្ធភាព តួយ៉ាងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី និងហ្វ៊ីលីពីនជាដើម។ ប្រទេសចិន និងប្រទេសវៀតណាម ដែលកំពុងខិតខំលុបបំបាត់កូវីដ១៩ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព នៅមានលទ្ធភាពរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រសមស្របដើម្បីចាក់វ៉ាក់សាំងដល់ពលរដ្ឋរបស់គេ។
· ដោយសារតែវ៉ាក់សាំងមិនមានបរិមាណគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់បំបាត់ការឆ្លងវីរុសទាំងស្រុងឱ្យបានឆាប់ រដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់ត្រូវតែបង្កើនវិធានការអន្តរាគមន៍មិនមែនឱសថសាស្ត្រ (NPIs) ថែមទៀត ជាពិសេស ការធ្វើតេស្ត ការតាមការទាក់ទង និងការធ្វើចត្តាឡីស័ក ដែលជាវិធីមួយជួយពង្រីកឥទ្ធិពល និងប្រសិទ្ធភាពតម្លៃរបស់ថ្នាំវ៉ាក់សាំងដែរ។
ជួយថ្ងៃនេះដោយមិនធ្វើឱ្យមានអស្ថិរភាពថ្ងៃស្អែក
· គោលនយោបាយសារពើពន្ធត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងដើរតួនាទីបីដងលើសមុនក្នុងការជួយដល់ការសម្រាលការលំបាកជីវភាព ការស្តារឡើងវិញ និងកំណើន។ នៅក្នុងប្រទេសជាច្រើននៃតំបន់អាស៊ីបូព៌ានិងប៉ាស៊ីហ្វ៊ិក អន្តរាគមន៍សម្រាលការលំបាកជីវភាពនៅមានទំហំតិចតួចបើធៀបទៅនឹងទំហំនៃការបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល ហើយវិធានការទ្រង់ទ្រង់សេដ្ឋកិច្ចក៏មិនទាន់ឆ្លើយតបបានទាំងស្រុងចំពោះការខ្វះខាតនៃតម្រូវការ នៅពេលដែលការវិនិយោគសាធារណៈក៏មិនសូវមានជាដុំកំភួននៅក្នុងកិច្ចខិតខំស្តារសេដ្ឋកិច្ច នៅឡើយដែរ។ រីឯបំណុលសាធារណៈវិញ វាបានកើនឡើងជាមធ្យម ៧ភាគរយនៃផ.ស.ស នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលនានាបានសន្យាថានឹងផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកសារពើពន្ធ ក្នុងទំហំជិតដល់ទៅ១០ភាគរយ នៃផ.ស.ស ឯណោះ។
· រដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់អាចបង្កើនភាពស័ក្តិសិទ្ធនៃចំណាយថែមទៀតដែរ។ ឧទាហរណ៍ គ្រួសារនិងក្រុមហ៊ុនដែល ប្រាក់ចំណូលមិនមានការផ្លាស់ប្តូរក្នុងកំឡុងពេលមានវិបត្តិនេះ សឹងតែទទួលបានជំនួយដូចជាអ្នកដែលបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលដែរ។ នៅក្នុងប្រទេសដែលមានការគ្រប់គ្រងវិនិយោគសាធារណៈល្អប្រសើរ ការត្រឡប់ទៅធ្វើការវិនិយោគសាធារណៈវិញមានកម្រិត ៤ដងខ្ពស់ជាងនៅប្រទេសផ្សេងទៀតដែលមានការគ្រប់គ្រងខ្សោយ។
· ជាជាងកាត់បន្ថយការចំណាយឬដំឡើងពន្ធ រដ្ឋាភិបាលអាចប្តេជ្ញាចិត្តយ៉ាងមុតមាំចំពោះការពង្រឹងវិន័យ និងធ្វើកំណែទម្រង់ពង្រឹងភាពសក្តិសិទ្ធក្នុងការគ្រប់គ្រង នាពេលអនាគត។ ពួកគេក៏អាចប្តេជ្ញាបញ្ឈប់ការចាយវាយខ្ជះខ្ជាយបន្តិចម្តងៗ។ ការឧបត្ថម្ភទុនដល់វិស័យប្រេងឥន្ធនៈមានចន្លោះពី ០,២៥ ភាគរយទៅ ១,៣ ភាគរយនៃផ.ស.ស នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសធំៗក្នុងតំបន់អាស៊ីបូព៌ានិងប៉ាស៊ីហ្វ៊ិក។
· បណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីបូព៌ានិងប៉ាស៊ីហ្វ៊ិក អាចបន្តប្រើគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុដើម្បីរំលែកបន្ទុកនៃការគាំទ្រសេដ្ឋកិច្ច ពីព្រោះអត្រាការប្រាក់របស់ពួកគេមានភាពវិជ្ជមាន តម្រូវការទុនបម្រុងខ្ពស់គួរសម និងអតិផរណាស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងបាន។
បង្កើនភាពបៃតងដោយមិនឱ្យប៉ះពាល់ដល់កំណើន ឬជនក្រីក្រ
· តំបន់នេះជាអ្នកមានរួមចំណែកធំមួយដល់ការកើនឡើងនៃការបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ ដែលក្នុងនោះការបំភាយឧស្ម័នកើនឡើងបីដងចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០០ ហើយឥឡូវនេះសឹងតែស្មើ ១ ភាគ ៣ នៃការបំភាយឧស្ម័នលើពិភពលោកហើយ។ តំបន់នេះក៏ប្រឈមនឹងផលវិបាកនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុផងដែរ។ ប៉ុន្តែដើម្បីរក្សាទិន្នផលកំណើនគ្មានការបំភាយ វាតម្រូវឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងសម្បើមនៅក្នុងទម្លាប់នៃការប្រើប្រាស់ និងផលិតកម្ម។ នៅប្រទេសចិន ក្នុងចំណោមវិធានការ៣ សម្រាប់ការស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ មានតែវិធានការមួយប៉ុណ្ណោះដែលមានលក្ខណៈមេត្រីអាកាសធាតុ ដែលគ្រាន់បើជានៅប្រទេស ឥណ្ឌូនេស៊ីនិងហ្វីលីពីន ដែលមានតែមួយទេក្នុងចំណោម ៥ វិធានការ។
· អ្នកធ្វើគោលនយោបាយអាចប្រើបរិធានចម្រុះ៖ (i) ដកចេញការឧបត្ថម្ភទុនដល់ផ្នែកប្រេងឥន្ធនៈហ្វូស៊ីល និងថាមពល, (ii) កែសម្រួលតម្លៃកាបូន, (iii) ជំរុញការវិនិយោគសាធារណៈទៅលើនវានុវត្តន៍ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធបញ្ចេញកាបូនតិច, (iv) ធ្វើកំណែទម្រង់គោលនយោបាយបញ្ចេញកាបូនតិចនៅតាមវិស័យសំខាន់ៗ មាន ថាមពល ដឹកជញ្ជូន ការប្រើប្រាស់ដីធ្លី និងនគរូបនីយកម្ម។
· ដំណើរការផ្លាស់ប្តូរទៅរកសេដ្ឋកិច្ចកាបូនទាប ចាំបាច់ត្រូវអមដោយចំណាត់ការមួយចំនួន ដើម្បីធានាថាថ្លៃដើមត្រូវបានបែងចែកដោយយុត្តិធម៌។ ឧទាហរណ៍ ចំណូលពីការកែច្នៃដែលបានតាមរយៈការកំណត់ថ្លៃកាបូនចូលទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចវិញ អាចជួយបង់រំលស់ថ្លៃដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានលើសង្គម និងកាត់បន្ថយការបំភាន់ភ្នែកពន្ធផ្សេងៗតាមរយៈកម្លាំងពលកម្ម ការប្រើប្រាស់ ឬផលចំណេញ។
កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិធ្វើឱ្យចំណាត់នៅតាមប្រទេសកាន់តែមុះមុតថែមទៀត
· កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិក្នុងការផលិតនិងអនុម័តវ៉ាក់សាំង និងផលិតផលផ្សេងទៀតសម្រាប់អន្តរាគមន៍មិនមែនផ្នែកឱសថ ដូចជាការធ្វើតេស្ត៍ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងការបែងចែកវ៉ាក់សាំងផ្អែកលើតម្រូវការ អាចជួយទប់ស្កាត់ការរាលដាលវីរុសកូវីដ១៩ និងកាត់បន្ថយការលេចឡើងនូវវីរុសបំប្លែងថ្មីទៀត។
· ការសម្របសម្រួលអន្តរជាតិនឹងបង្កើនឥទ្ធិពលរួមនៃគោលនយោបាយសារពើពន្ធថែមទៀត ពីព្រោះរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន ច្រើនតែផ្តល់កញ្ចប់កិច្ចអន្តរាគមន៍នៅកម្រិតសកល តិចជាងនៅក្នុងស្រុក។
· ក្រៅពីសកម្មភាពសហប្រតិបត្តិការដើម្បីកាត់បន្ថយការបំភាយឧស្ម័ន ជំនួយអន្តរជាតិនឹងជួយប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ក្រីក្រឱ្យមានលទ្ធភាពចាត់វិធានការអាកាសធាតុកាន់តែស៊ីជម្រៅថែមទៀត ជាងអ្វីដែលគេអាចធ្វើបានជាមួយនឹងធនធានស្តួចស្តើងរបស់ពួកគេ។
ការរួមចំណែករបស់ប្រទេសចិនដល់ទំនិញមានប្រយោជន៍បីយ៉ាងលើសកលលោក
ប្រទេសចិនអាចដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការគ្រប់គ្រងជំងឺរាតត្បាត តាមរយៈការពង្រីកផលិតកម្មនិងការនាំចេញគ្រឿងបរិក្ខារធ្វើតេស្ត ម៉ាស់ និងវ៉ាក់សាំង, ការរើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ចសកលតាមរយៈវិធានការជំរុញសារពើពន្ធចើម្បីបង្កើនការប្រើប្រាស់, និងធ្វើឱ្យពិភពលោកកាន់តែបៃតង ដោយធ្វើសកម្មភាពអាកាសធាតុឱ្យកាន់តែខ្លាំងក្លាថែមទៀត។ ក្នុងករណីនីមួយៗ ប្រទេសចិនក៏នឹងទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនឯងផងដែរ តាមរយៈបើកព្រំដែននៅក្នុងពិភពលោកដែលមានសុវត្ថិភាពជាងមុន, សម្រេចបាននូវកំណើនក្នុងស្រុកកាន់តែមានតុល្យភាព, និងកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់អាក្រក់ក្នុងស្រុកដែលបណ្តាលមកពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។